Gaza-lek gevonden: ‘meerdere lekken’ vanuit Buitenlandse Zaken
Defensie sneed tijdelijk BuZa af van berichtenverkeer
Er lekte (delen van) een vertrouwelijke memo over de situatie in Israël en Gaza van Defensie aan NRC Handelsblad. Er volgden mediaberichten en er kwam een rechtszaak. Reden genoeg om eens een woo’tje uit de deur te doen. Het openbaringsproces loopt nog, maar uit een deelbesluit kwam een kwestie van vertrouwen naar voren.
Even terugspoelen want we zijn ondertussen alweer een formatie, een roerig reces en een aanslag op een presidentskandidaat verder. Het begon allemaal op een doodnormale en ongetwijfeld regenachtige dag in november. Ruim een maand na de Hamas-aanslagen van 7 oktober meldde NRC op basis van een ambassadememo uit Tel Aviv dat Israël doelbewust civiele structuren (en dus burgers) zou aanvallen bij de militaire vergeldingsactie tegen Hamas. Wat opviel in de berichtgeving is dat er zeer selectieve citaten uit een memo werden gepubliceerd, die op zichzelf niets nieuws vertelden maar in de zeer beperkte context (waarin NRC ze presenteerde) wel heel duidelijk met een vinger wapperde richting twee strijdende partijen.
Daarover schreef ik in november dit artikel:
NGOs Oxfam Novib en The Righs Forum sleepten naar aanleiding van dat gelekte memo - en gewapend met de berichtgeving van NRC in de pleitnota - de Nederlandse Staat voor de rechter. De standaardleveringen van F35-onderdelen aan Israël zouden gelijk staan aan ‘groen licht geven voor oorlogsmisdaden’, omdat immers uit NRC- berichtgeving zou blijken hoe het land ‘doelbewust’ civiele structuren aanvalt. In dezelfde krant verscheen in de weken daarvoor een stroom aan kritische noten van bezorgde ambtenaren over het Nederlandse Israël-beleid.
Het synchroonzwemmen van NGO’s en NRC in een gang naar de rechter riep wat vragen op. Een kleine illustratie: zo werden naar aanleiding van de berichtgeving in NRC Kamervragen door de SP (of course) gesteld. Of de ministers een reactie konden geven op de zienswijze van hoogleraar humanitair recht Liesbeth Zegveld die in NRC werd aangehaald.
Extreem verwarrend, omdat hier de ministers vragen moesten beantwoorden over de lezing van hoogleraar Zegveld die tevens advocaat Zegveld is in de rechtszaak tegen de Nederlandse staat (en formeel dus ook tegen de ministers), maar die als adviseur Zegveld ook verbonden is aan een van de aanklagende partijen, namelijk aan The Rights Forum.
Daarover maakte ik 11 december dit verhaal:
Bovenstaande reconstructie leidde destijds nog tot een NRC-redacteur die op hoge toon aan de telefoon hing: hij kon mij wel dingen vertellen maar alleen off the record. Toen ik uitlegde dat (a) lezers hier niets aan hebben en (b) hun berichtgeving onderdeel is van de pleitnota in een rechtszaak, en dat de rechter zich nu moet baseren op hun berichtgeving (en niet op een ‘even off the record bijpraat’-gebeuren) ontstond er wat kortsluiting. Laten we het erop houden dat we een agree to disagree-momentje hadden over wat een constructie over samenspel van belangenpartijen, media en politiek precies inhoudt.
Diezelfde ballon gaat ook op voor ministeries. Off the record bijpraten in tochtige parkeergarages, daar kunnen we niet zoveel mee. Om het samenspel te doorgronden moeten we weten op basis van welke afwegingen, welke besluiten zijn of worden genomen. En dus besloten we (tussen haakjes even snel tussendoor voor u denkt: de vrouw is niet goed, ze refereert aan zichzelf in koninklijk meervoud: met ‘we’ bedoel ik mijzelf en eega
) aan de keukentafel een Woo-verzoek eruit te gooien. We wilden de pleitnota’s, de afstemming hierover, maar ook de omgang met de berichtgeving. Welke radertjes zijn wanneer gaan draaien en wie heeft op basis waarvan wat precies gedaan?De vragen zijn eind vorig jaar gesteld, dus dan heb je zo ongeveer na het zomerreces pas de eerste resultaten. Er zitten wel pareltjes tussen, zoals ambtenaren die kissebissen over welk loket precies over het vertalen van persberichten gaat:
‘Ik vind het heel vervelend dat ik moet interveniëren maar het MCD is niet van de vertalingen. Net zoals DCo dat niet is. IMS moet dit echt zelf ter vertaling aanbieden en dan kan het MCD het uiteraard prima opmaken’,
Maar behalve dit soort ambtelijk apenrotsjargon zit ook heel veel niet tussen (dus: bezwaarschrift van onze zijde incoming).
Klein bier on a need to know basis
Wel zat tussen het klein bier een heel fijn getapt biertje: na ‘het lekken van een gevoelig bericht aan de NRC’ (lees: de Tel Aviv memo waar alle narigheid mee begon) kwam het ministerie van Defensie erachter dat dit ‘niet het enige bericht is dat de afgelopen week naar de pers is gelekt’. Hierop is door Defensie besloten voorlopig maar eens ‘terughoudend te zijn met het gebruik van het BuZa berichtenverkeer als informatiekanaal’.
Medewerkers van Defensie werd geadviseerd het ‘need to know principe te hanteren’ en voorzichtig te zijn met groepsadressen. Oftewel: Defensie knipte de kabels door, en werkte even om de BuZa'-collega’s heen want voor je het weet staat het in NRC. En moet je als ambassademedewerker weer ‘naar de Israëlische BuZa om uitleg te geven’.
Defensieattachés - zoals de scribent van de gelekte memo - hebben zowel een Defensie- als een Buitenlandse Zaken email-adres. ‘Er is toentertijd naar aanleiding van de genoemde berichtgeving de algemene en tijdelijke aanwijzing gegeven vanuit Defensie aan defensieattachés om voor bepaalde communicatie alleen het mailadres van Defensie te gebruiken’. Het ging volgens het ministerie om ‘departementaal vertrouwelijke informatie dat alleen voor defensiemedewerkers was bedoeld’.
Dat het lek uit Buitenlandse Zaken kwam, werd al vermoed - zeker omdat het ook Buitenlandse Zaken was die aangifte deed na het lek - maar bij dezen staat het dus zwart op wit in documenten uit ons Woo-verzoek.
Uiteraard vinger aan de pols, want ook hier is het zomerreces voorbij!
Je zal maar met een Gaza-lek in een tochtige parkeergarage staan en de opritten storten in wegens gebruik van verkeerde pingpongballen in het beton. Is daar geen rubriek voor in de krant van fout Nederland?
Dat hele BuZa kan opgedoekt worden. Consulaire diensten kunnen bij de Justitie ondergebracht worden. De rest kan naar de mannen van Defensie in regenjas met epauletten met bijpassende gleufhoed. Dames van Defensie in bontjas met niets eronder.
Is dit nu een pleidooi om wapen/onderdelenleveranties aan Israël te continueren? Waarom zo verontwaardigd over een 'lek' als dit dé-escalatie oplevert in een oorlog?